سزارین و مراقبت های بعد از سزارین

[ثمین]

سزارین چیست؟​

عمل سزارین که به آن عمل رُستَم‌زایی یا عمل رُستَمینه نیز می‌گویند یک نوع زایمان غیرطبیعی است که در آن نوزاد با ایجاد برشی در دیواره شکم و رحم مادر خارج می‌شود. در شرایط ویژه‌ای که زن باردار به دلایل پزشکی توانایی یک زایمان طبیعی را نداشته باشد از روش سزارین که نوعی عمل جراحی است استفاده می‌شود تا زایمان میسر گردد.

فواید سزارین​

همان طور که در مقدمه مقاله اشاره شد آمارها حاکی از محبوبیت عمل سزارین در بین خانم ها می باشد. اما این محبوبیت به چه دلیل است؟ یکی از برتری های بزرگ سزارین نسبت به زایمان واژینال بدون درد بودن آن است. سزارین، زایمان را برای خانم هایی که ترس شدید از درد زایمان دارند را راحت کرده است. همچنین سزارین می تواند سریع و راحت انجام شود. به طوری که اگر برای سزارین برنامه ریزی نکرده اید، در شرایط اضطراری می تواند به سرعت انجام شود

معایب سزارین​

برخی از خانم ها برای جلوگیری از درد زایمان طبیعی یا عوارض احتمالی آن از پزشک تقاضا می کنند که با عمل سزارین، زایمان را انجام دهند. اگر قصد داشتن چندین فرزند را دارید سزارین توصیه نمی شود. زیرا سزارین خطرات زایمان های بعدی را بیشتر می کند. زنانی که چند بار سزارین می کنند در معرض مشکلاتی مانند خونریزی شدید قرار دارند که ممکن است نیاز به جراحی درآوردن رحم (هیسترکتومی) داشته باشند. همچنین زمان بهبودی از سزارین نسبت به زایمان واژینال بیشتر طول می کشد. توصیه می شود به توصیه های پزشک خود عمل کرده و اجازه دهید او برای شما تصمیم گیری کند..

خطرات سزارین​

مانند سایر انواع جراحی های بزرگ، سزارین زایمان سزارین انتخابی نیز دارای خطراتی است. این خطرات به دو دسته تقسیم می شوند: خطرات مربوط به کودک و خطرات مربوط به مادر.

خطرات مربوط به کودک​

مشکلات تنفسی: احتمال ابتلا به مشکلات تنفسی در نوزادانی که توسط عمل سزارین متولد شده اند زیادتر است. این نوزادان در چند روز اول پس از تولد دچار تنفس غیر طبیعی و سریع می شوند.

آسیب جراحی: در کودکان متولد شده با سزارین ممکن است شکستگی های بسیار کوچکی اتفاق بیافتد. البته این مورد بسیار نادر است و موارد خیلی کمی اتفاق افتاده است.

خطرات مربوط به مادر​

عفونت بعد از انجام سزارین: ممکن است مادر در معرض خطر ابتلا به عفونت رحم (آندومتریوز) قرار بگیرید.

خونریزی پس از زایمان: سزارین ممکن است باعث خونریزی شدید حین و بعد از زایمان شود.

واکنش به بیهوشی: چون سزارین نیاز به بی هوشی دارد امکان واکنش های جانبی به هر نوع بیهوشی وجود دارد.

لخته شدن خون: سزارین ممکن است خطر ابتلا به لخته شدن خون در داخل رگ ها، به ویژه در پاها یا لگن را افزایش دهد. اگر یک لخته خون به ریه های شما برود و جریان خون را مسدود کند می تواند زندگی مادر را تهدید کند.

عفونت بخیه: پارگی شکم توسط تیغ جراحی و بخیه ممکن است باعث عفونت شود.

آسیب جراحی: صدمات جراحی به مثانه یا روده می تواند در حین سزارین رخ دهد.

آماده شدن برای سزارین​

پزشک ممکن است از شما بخواهد که شب قبل از سزارین خود را با صابون ضد عفونی کننده کرده و حمام کنید. موهای ناحیه تناسلی خود را در 24 ساعت قبل از سزارین اصلاح نکنید. شیو کردن می تواند خطر عفونت در محل جراحی را افزایش دهد. اگر موهای ناحیه تناسلی شما نیاز به برداشتن داشته باشد، درست قبل از عمل توسط کادر جراحی تراشیده می شوند.

در بیمارستان​

قبل از انجام عمل شکم باید تمیز و پاک شود. به احتمال زیاد یک لوله برای جمع آوری ادرار در مثانه شما قرار می گیرد. همچنین سرم هایی برای تأمین مایعات و دارو به دست یا بازوی شما زده می شود. شما می توانید زایمان خود را زیر نظر دکتر جوانمرد انجام دهید.

مراقبت های پس از سزارین شامل دو مرحله است.​

مراقبت های روز اول و دوم که در بیمارستان و توسط تیم درمانی انجام می شود و مراقبت های در منزل که باید به مدت ۶ هفته صورت گیرد. این مراقبت ها معمولا توسط همسر و نزدیکان است و اگر شرایطی غیرعادی احساس شود، باید تیم درمانی در جریان قرار گیرد. در مدت ۶ هفته حداقل دوبار مراجعه به پزشک یا تیم درمان داشته باشد.

مراقبت های پس از عمل در بیمارستان​

_ کنترل سطح هوشیاری

_ بررسی و اندازه گیری فشار خون که افت یا بالا رفتن نداشته باشد.

_ شمارش تعداد نبض که تند یا کند نباشد.

_ تعداد تنفس

_ میزان خونریزی واژینال و جمع شدن رحم

_ اندازه گیری حجم ادرار

_ کنترل محل بخیه از نظر خونریزی فعال یا هماتوم

_ کنترل استفراغ

_ کنترل درد که هم برای راحتی زائو لازم است و هم به منظور جلوگیری از اثر درد بر تنفس، دفع ادرار در مواردی که سوند ادراری نگذاشته ایم.

_ با توجه به نیاز مراقبت دقیق در ساعات اولیه پس از سزارین لزوم نداشتن ملاقاتی و نداشتن همراه بیش از یک نفر و لزوم برقراری محیطی آرام، مشخص می شود.
چون حضور این افراد با رسیدگی تیم درمانی تداخل اثر دارد و به ضرر زائو تماممی شود، لذا لازم است سعی کنیم این قسمت از فرهنگ مان را اصلاح کنیم و بلافاصله برای دیدن زائو به بیمارستان نرویم و این کار را موکول کنیم به ملاقات در منزل بعد از روز چهارم.

_ معمولا در ۲۴ ساعت اول پس از سزارین به وسیله سرم مایعات کافی به بدن زائو می رسد و روز بعد رژیم مایعات شروع می شود. در طی این مدت اگر از نظر هوشیاری و خونریزی و فشار خون و نبض وضعیت تثبیت شده بود، می شود برای رفع خشکی گلو از خورده های یخ (ice chips) یا مایعات در همین حد کم استفاده کرد. یادمان باشد که به عنوان همراه، هیچ کاری را بدون اجازه و اطلاع پرسنل درمانی انجام ندهیم.

_ زائو باد در بستر حرکات دست و پا و تنه داشته باشد، چه خودش حرکت دهد و چه همراه با ماساژ پاها به جلوگیری از لخته شدن خون در رگ کمک کند. پایین آمدن از تخت باید با کمک پرسنل درمانی انجام شود تا از افت فشار خون و زمین خوردن جلوگیری شود.

_ اگر زائو قادر بود چند متر راه برود، مایعات را تحمل کند و استفراغ نداشته باشد، دفع ادرار کافی و اجابت مزاج داشته و نیز خونریزی زیاد نبود، نیاز به مراقبت های تخصصی کم تر می شود و زائو ترخیص می گردد.

مراقبت های پس از عمل در منزل​

_ پس از رفتن به منزل آرامش محیط لازم است و محیطی که برای زائو خوشایند باشد.

_ کلا تماس با افراد زیاد توصیه نمی شود و حتما باید از تماس با افرادی که تب خال لب و دهان دارند و یا حالت سرماخوردگی دارند، پرهیز شود.

_ بی حرکتی در این مرحله نیز مضر است، لذا افراد باید از ماندن در بستر به مدت بیش از ده ساعت در شبانه روز اجتناب کنند و حتما در منزل راه بروند.

_ رژیم غذایی شامل ویتامین، مایعات و پروتئین کافی است. مصرف آب میوه تازه و تخم مرغ و شیر و دوغ و آب باید در برنامه تغذیه روزانه گنجانده شود. مصرف مواد پرچرب و پرقند و پرنشاسته مثل کاچی ممنوعیت ندارد ولی برای ترمیم بافت، جبران خونریزی و حجم کافی به شیر نیاز بیشتری به ویتامین، مایعات و پروتئین هست تا به کاچی.

_ دوش گرفتن روزانه به صورت کوتاه مدت و به کمک همراه از روز دوم جراحی سزارین توصیه می شود. محل بخیه نیاز به لیف و صابون زدن ندارد، پس از دوش گرفتن محل بخیه به آرامی خشک شود.

_ بخیه ها نیاز به پانسمان- مالیدن آنتی بیوتیک یا کرم ندارند. شستشو با بتادین لازم نیست.

_ هرچه بخیه خشک تر باشد و هوا بخورد و تحت فشار چربی های پایین شکم نباشد زودتر خوب می شود. چون هیدروکسی پرولین در بافت برای ترمیم و تبدیل شدن به کلاژن که عامل ترمیم بافت است نیاز به اکسیژن دارد لذا نباید روی بخیه را پوشاند.

_ اگر شکم افتاده و چاق است توصیه می شود با پارچه نخی یا شکم بند یا دست، شکم بالا نگه داشته شود که روی شکاف عمل نیفتد و محل بخیه، خشک باشد نه مرطوب و عرق کرده. اگر محل بخیه دچار درد و قرمزی و ورم یا ترشح شد باید به پزشک اطلاع داده شود.

_ فرد زائو باید هر روز دفع کافی ادرار و اجابت مزاج داشته باشد اگر اختلالی در این رابطه وجودداشت باید تیم درمانی را در جریان قرار داد.

_ از نظر خونریزی واژینال معمولا هر روز به سمت کم شدن می رود. اگر مشخصا از حد روز دوم قاعدگی فرد بیشتر شد و ادامه داشت، باید به پزشک اطلاع دهند.

_ هر نوع احساس تب باید به وسیله درجه حرارت زیرزبانی ثبت شود اگر از ۳۸درجه سانتی گراد بیشتر بود و ادامه داشت علامت خطر است و ممکن است به دلیل آندومتریت حاصل از سزارین عفونت ادراری، عفونت زخم، ترومبوفلبیت و غیره باشد.

_ علایم درد و تورم و تغییر رنگ در پا به ویژه وقتی یک طرفه باشد زنگ خطر ترومبوفلبیت است که در پای چپ شایع تر است و اورژانس طب می باشد. در عمل جراحی سزارین شانس این بیماری بیشتر از زایمان طبیعی می شود.

_ علایم سوزش یا درد حین ادرار کردن، درد ناحیه پهلو که نیاز به پیگیری فوری دارد که ممکن است نشانه عفونت ادراری پس از سزارین مثلا در اثر سونداژ مثانه باشد.

_ با پیشرفت تکنیک های جراحی و بیهوشی و بهداشتی امروزه نیاز به مصرف آنتی بیوتیک پس از سزارین به طور روتین نیست به جز در مواردی که شانس عفونت بالا رفته، مثلا پارگی کیسه آب به مدت طولانی و یا وجود بیماری زمینه ای و مواردی که متخصص زنان صلاح می داند.

_ مصرف مسکن در حد تخفیف درد، نه الزاما برطرف کردن کامل درد، توصیه می شود به ویژه در مادران شیرده، ترجیح این است که مصرف مسکن زیاد نباشد.

_ مصرف قرص آهن باید ادامه یابد حداقل تا ۶ هفته ضروری است. سپس براساس شیردهی مادر و اندازه گیری هموگلبین خون تصمیم گیری شود.

_ در مراقبت های پس از سزارین باید بدانیم که حداقل تا ۳ هفته فرد نباید مقاربت داشته باشد. پس از این مدت اگر شرایط روحی و جسمی تثبیت شده بود و خونریزی نداشت؛ می تواند تماس جنسی داشته باشد.

_ بیشتر خانم ها که سزارین می شوند جوان و سالمند و اگر مورد خاصی نداشته باشند، می توانند پس از ۳ هفته به تدریج به زندگی معمول خود برگردند.

بعد از سزارین چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید​

بخیه روی شکمتان را بررسی کنید. به علائم و نشانه هایی که تجربه می کنید توجه کنید. اگر علائم زیر را دارید به پزشک مراجعه کنید:

_ قرمزی و تورم بخیه
_ عفونت و چرک کردن بخیه
_ تب داشتن
_ خون ریزی شدید
_ شدیدتر شدن درد
_ از دست دادن اشتها
_ خستگی زیاد
_ افسردگی دائمی و تغییر در خلق و خو